با توجه به اهمیت کارایی، هدف از این مطالعه ارزیابی و مقایسة کارایی فنی تشکل های آب بران با استفاده از رهیافت تابع تولید مرزی تصادفی در شهرستان مراغه بود. بر این اساس، برای درک علمی و واقعی عملکرد این تشکل ها از کارایی واحدهای تولیدی بهره گرفته شد. داده های موردنیاز در قالب پرسش نامه، از 147 گندم کار آبی عضو تشکل های آب بران شهرستان مراغه جمع آوری گردید. برای رسیدن به هدف تحقیق، در رهیافت تابع تولید مرزی تصادفی، مقدار تولید گندم تابعی از متغیرهای بذر، کود ازته، کود فسفاته و آب در نظر گرفته شد. نتایج نشان داد که میانگین کارایی تولید مزارع گندم نمونه برابر با 9/78 درصد است که بدین ترتیب به طور متوسط 1/21 درصد امکان افزایش تولید با نهاده های موجود در این مزارع وجود دارد. بر پایة تابع تولید مرزی تصادفی، متغیرهای کود ازته، کود فسفاته، آب و بذر گندم اثر معنی داری بر میزان تولید گندم داشته اند. همچنین متغیرهای سن، تحصیلات، شرکت در کلاس های ترویجی، تأهل و سطح زیر کشت نیز دارای اثر معنی داری بر کارایی فنی بوده اند. در میان تشکل های آب بران موردمطالعه، تشکل آب بران ورجوی با میانگین کارایی 07/83 درصد بالاترین مقدار کارایی فنی را داشته است. شرکت در کلاس های ترویجی، اتخاذ تدابیری در خصوص یکپارچه سازی اراضی و بهره مندی از تجربیات تشکل های آب بران موفق، گام هایی مهم در راستای افزایش کارایی تشکل های آب بران مورد مطالعه به شمار آمدند.

بی شک عملکرد بهره برداران در قالب نظام های آبیاری مدیریت شده توسط کشاورزان و اجتماعات محلی مصرف کننده نقش بسزایی در رفع مشکلات طرح های آبیاری و زهکشی و کارایی و اثربخشی آبیاری دارد. لذا پژوهش حاضر با هدف ارزیابی و مقایسة وضعیت تشکل های آب بران استان خوزستان بر اساس بعد توانمندسازی مدل EFQM انجام گرفت. رویکرد حاکم بر پژوهش کمی و از نوع توصیفی پیمایشی بود. واحد مورد مطالعه دو تشکل نصر و کشتگران در ساحل چپ شهرستان رامشیر و تشکل نوین دز در محدوده شهرستان دزفول و تشکل شهید نصوحی در محدوده شهرستان شوشتر را در برگرفت. جامعة مورد مطالعه را بهره برداران تشکل های ذکرشده تشکیل دادند که از هر تشکل به طور تصادفی تعداد 45 بهره بردار به عنوان نمونه شناسایی شدند. ابزار گردآوری داده ها پرسش نامة محقق ساخته ای بر مبنای بعد توانمندسازی مدل EFQM بود که پایایی آن با محاسبة ضریب آلفای کرونباخ و روایی آن با توجه به نظر تعدادی از کارشناسان حیطة مطالعه بررسی و تأیید شد. از نرم افزارهای SPSS و Excell به منظور تجزیه وتحلیل داده ها بهره گرفته شد. نتایج نشان داد که درمجموع در بین تشکل ها، به ترتیب معیارهای توانمندسازی مدل EFQM شامل شراکت ها و منابع؛ فرایندها، محصولات و خدمات؛ منابع انسانی در بالاترین سطح قرار گرفتند. همچنین در بین تمامی زیرمعیارها و معیارهای مدل EFQM، به تفکیک تشکل ها، تفاوت آماری معنی داری وجود دارد.

در مناطق روستایی، جایی که آب کم تر مورد داد و ستد قرار می گیرد و اغلب به عنوان یک نهاده ضروری مزرعه استفاده می شود، تشکل های آب بران می تواند به عنوان گزینه ای برای مدیریت منابع آبی باشد. هدف این پژوهش، مقایسه ویژگی های کشاورزان پذیرنده و نپذیرنده تشکل های آب بران بوده است. جامعه این مطالعه، کلیه کشاورزان تحت پوشش شبکه آبرسانی بند فیض آباد بوده است (192 نفر). تعداد 135 نفر از این افراد با استفاده از روش نمونه گیری طبقه بندی تصادفی برای انجام این پژوهش انتخاب شد. این پژوهش در سال 1391 انجام شد. ابزار مورد استفاده برای جمع آوری داده ها پرسشنامه بود که روایی صوری آن با پانلی از صاحب نظران تایید و برای بررسی پایایی آن نیز آزمون راهنما اجرا شد که آلفای کرونباخ آن بین 0.73-0.92 بدست آمد. برای مقایسه کشاورزان از آزمون تحلیل تشخیصی استفاده شد. یافته ها نشان داد که کشاورزان پذیرنده تشکل آب بران در مقایسه با کشاورزان نپذیرنده، نگرش مثبت تر نسبت به تشکل آ ب بران، اطلاعات بیشتر در مورد تشکل، پیشینه اختلاف کمتر بر سر مسائل آب، اعتماد، انسجام و مشارکت اجتماعی بالاتر و میزان رضایت کمتری از شرکت بهره برداری داشتند.

طی دهه­های اخیر تغییر در اقلیم و معیارهای اجتماعی در راستای برداشت بی­رویه از منابع آب زیرزمینی منجر به افت شدید سطح آب زیرزمینی و کاهش آبدهی چشمه­های کارستی شده است. چشمه­هایی که دارای حوضه آبگیر کوچک­تر هستند، یا بخشی از حوضه آبگیر آن­ها در آبرفت­ قرار دارد و یا ارتباط بیشتری بین آبخوان کارستی و آبرفتی برقرار است، چشمه­های آسیب ­پذیرتری در برابر فعالیت های انسانی هستند. برای ارزیابی این اثرات، چشمه­های کارستی نواحی مرکزی استان کرمانشاه که روند کاهش آبدهی آن­ها قابل مشاهده است بررسی شده و در نهایت چهار چشمه در منطقه که خشک شده­اند، به­صورت دقیق­تر مورد مطالعه قرار گرفته که نشان­دهنده ارتباط معناداری بین سطح آب در آبرفت­های اطراف و آبدهی چشمه است. هدف از مطالعه برآورد حداقل سطح آب زیرزمینی به­منظور حفظ آبدهی چشمه­های کارستی می­باشد. ­براساس یافته­ها اگر سطح آب زیرزمینی اطراف چشمه­های خضرالیاس به 1303 متر بالاتر از سطح دریا، یاوری به 1305 متر، نیلوفر به 1311 متر و تیران به 1340 متر و یا کمتر برسد این چشمه­ها فاقد آبدهی می­شوند و هر زمانی که به بیشتر از این سطح (MAGWL، حداقل مجاز سطح آب زیرزمینی) برسد به­صورت موقتی دارای آبدهی می­شوند. این روابط به صورت فرمول ارایه شده است، راه حفظ چشمه­ها سعی در نگه داشتن سطح آب زیرزمینی مناطق اطراف آن­ها در یک حد مشخص است. متوسط افت سالانه سطح آب زیرزمینی در محدوده میانراهان 18، کرمانشاه 41، روانسر 25 و ماهیدشت 142 سانتی­متر ثبت شده است. لذا نیاز به مدیریت و کنترل برداشت­ از آن­ها به شدت احساس می­شود.

کارایی مدیریت آبیاری و کشاورزی در شبکه های آبیاری شاخص هایی مهم برای ارزیابی نظام مدیریت بهره برداری از شبکه های آبیاری می باشند. در این پژوهش به منظور ارزیابی و مقایسه عملکرد تشکل های آب بران، کارایی مدیریت آبیاری و کشاورزی همه 20 تشکل آب بران استان خوزستان با استفاده از تحلیل پوششی داده ها برآورد گردید. تحلیل پوششی داده ها از روش های ناپارامتری و پرکاربرد محاسبه کارایی در شرایط نامعین بودن تابع تولید واحدهای تولیدی است. نتایج نشان داد که اولویت کارایی مدیریت کشاورزی و تولیدات کشاورزی در شبکه های آبیاری بیش از کارایی مدیریت آبیاری و صرفه جویی در مصرف آب بوده است. همچنین، یافته ها گویای آن است که ضعف کارایی فنی تشکل های آب بران در مدیریت آبیاری متوجه کارایی مقیاس آنها بوده و دلیل ناکارایی در مدیریت کشاورزی ضعف در مدیریت بهره برداری شبکه آبیاری و جمع آوری آب بهاء است. نتایج نشان داد که کارایی بهینه مدیریت آبیاری و کشاورزی وابسته به عملکرد مدیریتی تشکل های آب بران در سایه تعامل دستگاه های اجرایی متولی بخش آب و کشاورزی است.

0

تشکیل تشکل های آب بران در اراضی تحت پوشش برخی از شبکه های آبیاری و زهکشی پایاب سدها، یکی از الگوهای انتقال مدیریت آب از بخش دولتی به مصرف کنندگان آب است. از سویی دیگر، با توجه به مفاهیم گسترده مدیریت مشارکت مدار، عملکرد این تشکل ها بایستی مورد ارزیابی و تحلیل قرار گیرد. هدف از این مطالعه ارزیابی شاخص اطمینان پذیری به عنوان یکی از شاخص های عملکردی تشکل های آب بران در پروژه یکپارچه آب و خاک شبکه آبیاری سد البرز واقع در حوضه رودخانه بابل است. در این راستا، واحدهای عمرانی به 20 تشکل آب بران تقسیم گردید و شبیه سازی بیلان منابع و مصارف با استفاده از مدل مایک بیسین در طی 28 سال به صورت ماهانه انجام شد. همچنین قابلیت تامین در سطح 20 و 80 درصد انتخاب و مورد مقایسه قرار می گیرد تا سطوح تخصیصات تامین آب تعیین گردد. نتایج مطالعه نشان می دهد که میانگین اطمینان پذیری شبکه البرز حدودا 70 درصد می باشد و حجم قابل تامین با احتمال وقوع 20 و 80 درصد تامین به ترتیب 347 و 198 میلیون متر مکعب است که به ترتیب سطوح تخصیص کل و سطوح تخصیص یک را شامل می شود و تفاضل این دو از هم، سطح تخصیص 2 را به دست می دهد. این مساله می-تواند به عنوان مبنایی در جهت برآورد بیلان آب در طی دوره های خشکی و تری با اعمال سناریوهای مختلف مدیریتی در برداشت از آب بندان و آبخوان شبکه البرز مورد توجه برنامه ریزان بخش آب قرار گیرد. همچنین نتایج حاصل از برآورد قابلیت اطمینان پذیری نشان می دهد که در تشکل هایی که از نظر هر دو مفهوم اولویت مکانی، بالاترین اولویت را به خود اختصاص داده اند، قابلیت اطمینان پذیری حدودا 60 درصد می باشد که نشان دهنده کمبودهای قابل ملاحظه بوده که در این موارد رفع کمبودها مستلزم بهره گیری از سایر منابع می باشد.